امروزه ورزش و علم بقدری با یکدیگر آمیخته شده که بدون شک کشورهایی که ورزش خود را با علم روز همگام نموده اند براحتی گوی سبقت را از دیگران ربوده اند. شاخه های مختلف علم در زمینه های مختلف از جمله روانشناسی ، بدنسازی ، تغدیه و ... به کمک ورزش شتافته و آن را با سرعت تمام به پیش می برند . و د ر این میان کشورهایی که نسبت به این مقوله بی توجه باشند بدون شک در آینده هر چه بیشتر از این قافله عقب می مانند . ورزش فکری شطرنج نیز از این قاعده مستثنی نیست و بی تردید دیگر شطرنج تنها به کارکردن بر روی صفحه خلاصه نمی شود. مقاله زیر از محقق آرژانتینی در ارتباط با تغذیه موید این مطلب است که چگونه یک شطرنجباز خود را قبل و در حین مسابقه با تغذیه مناسب آماده سازد . امیدوارم خواندن این مطلب کمک مفیدی برای بازیکنان کشورمان بخصوص در رده های ملی نماید.
رژیم غذایی مناسب برای یک شطرنج باز
ترجمه و تنظیم از علی قائم مقامی برگرفته از سایت latestchess.com
بازيکنان شطرنج به ورزش ها و تمرينات فيزيکي روزانه اهميت زيادي مي دهند ولي چون شطرنج يک بازي فيزيکي نيست هيچ کس راجع به عادت تغذيه و رِژيم هاي مناسب براي بازيکنان شطرنج صحبت نمي کند . روبرتو باليون ( (Roberto Baglione از وزارت تغذيه ، « مرکز عملکرد عالي ورزش ملي » بوينوس آيرس آرِژانتين بطور منظم عادت هاي غذايي استادان بزرگ را مورد مطالعه قرار داده است . بررسي هاي او 72 استاد بزرگ بين المللي فعال را در بر دارد ( 17 زن و 55 مرد ، 55- 18 سال ) که از سي و پنج کشور جهان به پرسش نامه وي که حاوي 15 موضوع است پاسخ داده اند . مقاله وي حاوي مشاهداتي است که همراه با توصييه هاي مفيد براي بازيکنان شطرنج مي باشد . اين مقاله به بازيکنان شطرنج کمک مي کند تا رژِيم غذايي خود را برنامه ريزي کنند .
شطرنج در سطوح بالا بعنوان يک ورزش طاقت فرسا تلقي مي شود ، نه تنها بصورت ذهني بلکه بطور فيزيکي از آن ياد مي شود . يک مسابقه شطرنج مي تواند با بيش از 7 ساعت شرايط استرس زا براي بازکنان همراه باشد .
تحقيقات انجام شده بوسيله استاد بزرگ و پزشک آلماني هلموت فلوگر « Helmut Pfleger » ثابت نموده است که بازيکنان برجسته شطرنج در مسابقات پارامتر هاي فيزيولوِيکي قابل مقايسه اي با افراد فعال در ورزش هاي فيزيکي نظير تير اندازي ، اتومبيل راني و گلف را دارند و بنابر اين با اين معيار شطرنج مي تواند درهمان گروه رشته هاي ورزشي که ياد شد قرار گيرد .
بنابر اين لازم است تا آمادگي خود را محدود به ساعات بررسي صفحه شطرنج معطوف نکنيم . بلکه بايد برنامه هاي کامل تري را در نظر گيريم که شامل تمرينات ورزشي و برنامه غذايي مناسب در بين ساير نياز ها باشد .
براي اين که عادت هاي ورزشي استاد بزرگان فعال را تحليل کنيم ،يک بررسي جهاني در سال 2006 با تاکيد ويِژه بر عادت هاي غذايي صورت گرفت .
ما نتوانستيم بررسي هاي قبلي در ارتباط با عادت هاي تغذيه بازيکنان برجسته شطرنج را پيدا کنيم و انتظار داريم که نتايج اين تحقيق بتواند براي بازيکنان از جمله استاد بزرگان ، پزشکان ،متخصصين تغذيه و تمرين دهنده ها مفيد باشد .
بررسي اخير 72 استاد بزرگ (از جمله 17 زن و 55 مرد ، 55 – 18 سال ) را از 35 کشور جهان را در بردارد که به پرشنامه مذکور حاوي 15 موضوع از طريق اي ميل پاسخ دادند .
متوسط درجه بين المللي بازيکنان مورد تحقيق (به نقل از فهرست اکتبر 2006 FIDE ) 2402 براي زنان و 2551 براي مردان بود.
عادت هاي تغذيه
7/66٪ استادان مورد بررسي حداقل 3 وعده غذا در يک روز مي خوردند و 1/36 ٪ آنها اغلب از خوردن صبحانه صرف نظر مي کردند .
صبحانه يکي از مهم ترين وعده هاي غذايي روزانه است چون تاثير مستقيمي بر عملکرد ذهن ( و بدن ) در صبح دارد . صبحانه تاثير مستقيم بر تمرکز گلوکز در مغز و کبد داشته و بسياري از مواد غذايي که براي توليد « نئو ترنسمیتر ها » ( neurotransmitter - فرستنده هاي شيميايي که بر ارتباطات سلول هاي عصبي عمل مي کنند )لازم است را تامين مي کند .
بسياري از محققين نشان داده اند که بدون صرف صبحانه تمرکز ذهني وقتي فعاليت هاي فکري در صبح انجام مي شود تحت تاثير قرار می گيرد . و بر اساس آزمايش ها روي حافظه و تمرکز ، صبحانه مناسب براي نگهداري عملکرد ذهني در آن لحظه روز کمک مي کند . حتي اگر هنوز هم تحقيقات ويِِژه براي شطرنج راجع به اين موضوع لازم باشد ،مي توان حدس زد که عملکرد بازيکنان شطرنج که در ساعات صبح تمرين کرده و مسابقه مي دهند به همين طريق تحت تاثير قرار گيرد .
از جمله دلايلي که چرا صبحانه از قلم مي افتد اين است که اغلب بازيکنان شطرنج در دير وقت شب مطالعه کرده و سپس بعد از زمان صبحانه از خواب بر مي خيزند .
با در نظر گرفتن برنامه غذايي ويژه براي مسابقات نتايج اصلي ذيل بدست آمد :
اکثريت استادان بزرگ ( 7/66٪ ) از پرخوري يا خوردن غذاها يي که به سختي قابل هضم هستند قبل از مسابقه اجتناب مي کنند در حالي بقيه صرف غذاي معمولي و منظم را ترجيح مي دادند. ثابت شده است که بعد از صرف غذا فشار خون در اعضايي که در فرايند هضم نقش دارند بالا مي رود و بنابراين خون و اکسيژنی که به ساير اعضا ي بدن مثل مغز فرستاده مي شود ،کاهش مي يابد . اگر مقدار غذايي که مصرف مي شود حجيم و يا دیر هضم باشد در نتيجه اين فرايند شديد تر شده و يا طولاني تر مي شود و احساس خواب آلودگي و خستگي بيشتر و هوشياري و تمرکز کمتر شده و مستعد انجام اشتباهات بيشتر در ارتباط با تمرکز و بررسي مي گردند .
طي مسابقات ،تعداد زيادي از بازيکنان شطرنج (8/95٪) از غداهاي جامد يا مايع استفاده می کنند در حالي که بقيه خير .
بيشتر غداهاي جامد ترجيح داده شده توسط استادان بزرگ شامل شکلات (5/80٪) ،ميوه (6/14٪) ،و مشتقات غلات (8/9٪) بودند . واز بين انواع مايعات مورد مصرف بيشتر آب (1/72٪) ، قهوه (6/42٪) ،و چاي (5/29٪) ترجيح داده شدند .
از نقطه نظر کيفي ، انتخاب غذاهاي مايع و جامد مورد اشاره بدليل منبع گلوکز آنها ،آب و ساير مواد غذايي و زمان هضم آنها مي تواند رضايت بخش تلقي شود .
نيمي از بازيکنان مورد بررسي ( 36 نفر ) بدون نياز به احساس تشنگي مي خورند . احساس تشنگي علامت نياز به يک نوشيدني است ولي علامتي ديرهنگام است و در نتيجه شاخص مناسبي براي تعيين وضعيت هيدراسيون نيست . درصدي از مقدار آب موجود در بدن ممکن است قبل از احساس تشنگي از دست برود که براي تحت تاثير قرار دادن و کاهش عملکرد ذهني (فکري ) در تمرکز ،علم حساب و حافظه کوتاه مدت در مقايسه با يک وضعيت هيدراسيون عادي و مناسب ، کافي باشد . همچنين تشنگي احساس ناخوشيندي براي بازيکنان مي باشد .
طي مسابقات شطرنج ، معمولاً با عرق کردن آب زيادي از دست مي رود و در بسياري مواقع محيط گرم و يا مرطوب است . بعلاوه عرق کردن بين ورزشکاران خيلي متغير است بدلیل وجود عوامل مختلف نظیر محيط سطحی پوست ، جنسيت ،بلوغ ،شدت کار ، لباس ،توانايي فيزيکي ،تطابق با گرما ،رِژيم غذايي و ... و بنابر اين توصييه هاي جداگانه به مصرف مايعات و جايگزيني آب از دست رفته مشکل است .
يکي از مهم ترين يافته هاي بررسي حاضر اين بود که تعداد اندکی از استاد بزرگان ( 2 بازيکن ) طبق گزارش تحت نظر متخصصين تغذيه براي دست يابي به نياز هاي فيزيکي و ذهني خود هستند .
شطرنج در سطوح بالا بعنوان يک ورزش طاقت فرسا تلقي مي شود ، نه تنها بصورت ذهني بلکه بطور فيزيکي از آن ياد مي شود . يک مسابقه شطرنج مي تواند با بيش از 7 ساعت شرايط استرس زا براي بازکنان همراه باشد .
تحقيقات انجام شده بوسيله استاد بزرگ و پزشک آلماني هلموت فلوگر « Helmut Pfleger » ثابت نموده است که بازيکنان برجسته شطرنج در مسابقات پارامتر هاي فيزيولوِيکي قابل مقايسه اي با افراد فعال در ورزش هاي فيزيکي نظير تير اندازي ، اتومبيل راني و گلف را دارند و بنابر اين با اين معيار شطرنج مي تواند درهمان گروه رشته هاي ورزشي که ياد شد قرار گيرد .
بنابر اين لازم است تا آمادگي خود را محدود به ساعات بررسي صفحه شطرنج معطوف نکنيم . بلکه بايد برنامه هاي کامل تري را در نظر گيريم که شامل تمرينات ورزشي و برنامه غذايي مناسب در بين ساير نياز ها باشد .
براي اين که عادت هاي ورزشي استاد بزرگان فعال را تحليل کنيم ،يک بررسي جهاني در سال 2006 با تاکيد ويِژه بر عادت هاي غذايي صورت گرفت .
ما نتوانستيم بررسي هاي قبلي در ارتباط با عادت هاي تغذيه بازيکنان برجسته شطرنج را پيدا کنيم و انتظار داريم که نتايج اين تحقيق بتواند براي بازيکنان از جمله استاد بزرگان ، پزشکان ،متخصصين تغذيه و تمرين دهنده ها مفيد باشد .
بررسي اخير 72 استاد بزرگ (از جمله 17 زن و 55 مرد ، 55 – 18 سال ) را از 35 کشور جهان را در بردارد که به پرشنامه مذکور حاوي 15 موضوع از طريق اي ميل پاسخ دادند .
متوسط درجه بين المللي بازيکنان مورد تحقيق (به نقل از فهرست اکتبر 2006 FIDE ) 2402 براي زنان و 2551 براي مردان بود.
عادت هاي تغذيه
7/66٪ استادان مورد بررسي حداقل 3 وعده غذا در يک روز مي خوردند و 1/36 ٪ آنها اغلب از خوردن صبحانه صرف نظر مي کردند .
صبحانه يکي از مهم ترين وعده هاي غذايي روزانه است چون تاثير مستقيمي بر عملکرد ذهن ( و بدن ) در صبح دارد . صبحانه تاثير مستقيم بر تمرکز گلوکز در مغز و کبد داشته و بسياري از مواد غذايي که براي توليد « نئو ترنسمیتر ها » ( neurotransmitter - فرستنده هاي شيميايي که بر ارتباطات سلول هاي عصبي عمل مي کنند )لازم است را تامين مي کند .
بسياري از محققين نشان داده اند که بدون صرف صبحانه تمرکز ذهني وقتي فعاليت هاي فکري در صبح انجام مي شود تحت تاثير قرار می گيرد . و بر اساس آزمايش ها روي حافظه و تمرکز ، صبحانه مناسب براي نگهداري عملکرد ذهني در آن لحظه روز کمک مي کند . حتي اگر هنوز هم تحقيقات ويِِژه براي شطرنج راجع به اين موضوع لازم باشد ،مي توان حدس زد که عملکرد بازيکنان شطرنج که در ساعات صبح تمرين کرده و مسابقه مي دهند به همين طريق تحت تاثير قرار گيرد .
از جمله دلايلي که چرا صبحانه از قلم مي افتد اين است که اغلب بازيکنان شطرنج در دير وقت شب مطالعه کرده و سپس بعد از زمان صبحانه از خواب بر مي خيزند .
با در نظر گرفتن برنامه غذايي ويژه براي مسابقات نتايج اصلي ذيل بدست آمد :
اکثريت استادان بزرگ ( 7/66٪ ) از پرخوري يا خوردن غذاها يي که به سختي قابل هضم هستند قبل از مسابقه اجتناب مي کنند در حالي بقيه صرف غذاي معمولي و منظم را ترجيح مي دادند. ثابت شده است که بعد از صرف غذا فشار خون در اعضايي که در فرايند هضم نقش دارند بالا مي رود و بنابراين خون و اکسيژنی که به ساير اعضا ي بدن مثل مغز فرستاده مي شود ،کاهش مي يابد . اگر مقدار غذايي که مصرف مي شود حجيم و يا دیر هضم باشد در نتيجه اين فرايند شديد تر شده و يا طولاني تر مي شود و احساس خواب آلودگي و خستگي بيشتر و هوشياري و تمرکز کمتر شده و مستعد انجام اشتباهات بيشتر در ارتباط با تمرکز و بررسي مي گردند .
طي مسابقات ،تعداد زيادي از بازيکنان شطرنج (8/95٪) از غداهاي جامد يا مايع استفاده می کنند در حالي که بقيه خير .
بيشتر غداهاي جامد ترجيح داده شده توسط استادان بزرگ شامل شکلات (5/80٪) ،ميوه (6/14٪) ،و مشتقات غلات (8/9٪) بودند . واز بين انواع مايعات مورد مصرف بيشتر آب (1/72٪) ، قهوه (6/42٪) ،و چاي (5/29٪) ترجيح داده شدند .
از نقطه نظر کيفي ، انتخاب غذاهاي مايع و جامد مورد اشاره بدليل منبع گلوکز آنها ،آب و ساير مواد غذايي و زمان هضم آنها مي تواند رضايت بخش تلقي شود .
نيمي از بازيکنان مورد بررسي ( 36 نفر ) بدون نياز به احساس تشنگي مي خورند . احساس تشنگي علامت نياز به يک نوشيدني است ولي علامتي ديرهنگام است و در نتيجه شاخص مناسبي براي تعيين وضعيت هيدراسيون نيست . درصدي از مقدار آب موجود در بدن ممکن است قبل از احساس تشنگي از دست برود که براي تحت تاثير قرار دادن و کاهش عملکرد ذهني (فکري ) در تمرکز ،علم حساب و حافظه کوتاه مدت در مقايسه با يک وضعيت هيدراسيون عادي و مناسب ، کافي باشد . همچنين تشنگي احساس ناخوشيندي براي بازيکنان مي باشد .
طي مسابقات شطرنج ، معمولاً با عرق کردن آب زيادي از دست مي رود و در بسياري مواقع محيط گرم و يا مرطوب است . بعلاوه عرق کردن بين ورزشکاران خيلي متغير است بدلیل وجود عوامل مختلف نظیر محيط سطحی پوست ، جنسيت ،بلوغ ،شدت کار ، لباس ،توانايي فيزيکي ،تطابق با گرما ،رِژيم غذايي و ... و بنابر اين توصييه هاي جداگانه به مصرف مايعات و جايگزيني آب از دست رفته مشکل است .
يکي از مهم ترين يافته هاي بررسي حاضر اين بود که تعداد اندکی از استاد بزرگان ( 2 بازيکن ) طبق گزارش تحت نظر متخصصين تغذيه براي دست يابي به نياز هاي فيزيکي و ذهني خود هستند .
ادامه دارد...
.jpg)
