تعیین مسیر

همانطور که می دانید هدف هر سازمان گرفتن نتیجه است و این نتیجه در صورتی که سازمان بدنبال منافع مادی باشد ، کسب در آمد و در صورتی که سازمان غیر انتفاعی باشد ، نتایج و منافع عام المنفعه است. فدراسیون های ورزشی نیز اگر در حال حاضر کسب در آمد های آنها را در بعضی رشته ها بدیده اغماض بنگریم ( چرا که کسب این درآمد ها صرفا جهت اهداف فدراسیون مربوطه و تامین بودجه مورد نیاز هزینه می شود ) اکثرا بدنبال بسط و توسعه عمومی رشته ورزشی خود و در پی آن پروش استعدادها و نخبگان برای قهرمانی هستند . این قهرمانی در عرصه های آسیایی - جهانی از اهداف اصلی هر فدراسیون است و در صورتی که فدراسیونی جز این نظر دارد باید در برنامه ریزی آن و یا طی مسیر آن فدراسیون شک کرد .

فدراسیون شطرنج نیز نمی تواند جز این اهداف و نتایج بدنبال چیز دیگری باشد . هزینه های فدراسیون ها غالباً صرف هزینه های ملی و قهرمانی می شود و اگر فدراسیونی بسط و توسعه این رشته ورزشی را یکی از برنامه های خود قرار می دهد ، همانا هدف آن شناسایی ، جذب و پرورش استعداد های نخبه برای قهرمانی در رده های ملی است . برای نیل به این مقصود هر فدراسیون نیاز به برنامه ریزی و مدیریت دارد . فدراسیون های ورزشی کشور های غیر پیشرفته معمولاً بدنبال الگو های خاص و امتحان پس داده هستند . مثلاً بعضی فدراسیون های فوتبال در جهان مثل عربستان سعودی ، سیستم برزیلی را برای خود در نظر گرفته است . این که چرا این سیستم را برای خود انتخاب می کند بدلایل خاص خود صورت می گیرد که احتمالاً با توجه اوضاع فرهنگی ، اقتصادی ، اجتماعی و نژادی کشور خود معمولا نزدیک ترین و موفق ترین سیستم یک کشور را برای خود بر می گزینند . حال باز می گردیم به فدراسیون شطرنج ایران و برنامه ریزی و تعیین سیستم . معمولاٴ این سیستم را در شطرنج مکتب می خوانند و مکتب هایی روسی ، چینی و هندی و ... از مکاتب موفق شطرنج حال حاضر جهان هستند .
در این جا اشاره ای می کنم به این که فرهنگ و عادات هر یک از این کشور ها خاص خود هستند و الگو برداری از این کشور ها ذاتا بد نیست . به هر حال هر یک از این فدراسیون ها با یک برنامه ریزی بلند مدت به این موفقیت رسیده اند و این موفقیت یک شبه حاصل نشده است ولی آیا کپی برداری از این کشور ها و مکتب آموزشی آنها صحیح است و موجب موفقیت ما می شود .
به هر حال ،هر برنامه ریزی و تعیین سیستمی که در فدراسیون صورت گیرد ، حداقل 10 سال زمان نیاز دارد تا نتایج بلند مدت آن پدیدار شود . ولی نتایج کوتاه مدت این برنامه ریزی که احتمال بسیار نتایج بلند مدت کار فدراسیون را نیز عیان خواهد ساخت بین 2 تا 4 سال نمایان می شود . مثلاٴ اگر ما 100 کودک نخبه 6 ساله را در کشور یافته و آموزش های صحیح به آنها بدهیم ( تاکید می کنم آموزش صحیح ) در عرض 2 سال در رده 8 سال و در عرض 4 سال در رده 10 سال نتایج کارآنها را بوضوح خواهیم دید ( از این نیز بگذریم که در حین استعداد یابی در کشور شما می توانید از هر یک میلیون نفر استعداد های خارق العاده ای هم بیابید . نگاه کنید به استعداد های شگرف دور و نزدیک نظیر امیر باقری ، احسان قائم مقامی و سید جواد علوی مقدم که به جرات می گویم اگر این سه عزیز بصورت آکادمیک و اصولی آموزش صحیح می دیدند جزء 20 بازیکن برتر دنیا قرار می گرفتند ) .
اما این مطلب به آن معنا نیست که اگر این کودکان آموزش دیده در مسابقات جهانی مثلاً هشتم و دهم شدند ، فدراسیون ناموفق بوده است . بدون شک در جهان امروز هیچ فدراسیونی نیست که در حال تماشا کردن رقیبان باشد . همه در حال سعی و تلاش هستند و رقابت در این عرصه بسیار سخت تر از سال های دور است . اکنون در رده های سنی بخصوص زیر 12 سال حتی روس ها هم چندان دارای مقام و مرتبت نیستند ولی همین روس ها در سنین بالاتر مثل 16 و 18 نمایش های دلپذیر تری دارند که باید به این نتیجه رسید که طی مسیر در بلند مدت امکان پذیر است و باید صبوری پیشه کرد . گرچه به نوبه خود اعتقاد دارم اگر کار یک فدراسیون بصورت اصولی و صحیح ،بدور از حاشیه و باند بازی و تعیین ضوابط بجای روابط صورت گیرد ، شما ثمره کارآن را هم د رکوتاه مدت و هم در بلند مدت خواهید دید .
حال باز گردیم به موضوع اصلی این مقاله که همان تعیین مسیر و انتخاب سیستم برای آموزش و مدیریت فدراسیون شطرنج است . در مثالی که زدم فدراسیون فوتبال عربستان را انتخاب کردم که مثالی عینی و ملموس است . اما آیا فدراسیون هر کشوری می تواند هر نوع سیستمی را بدلخواه برای خود انتخاب کند . باز هم همین مثال را در مورد فدراسیون فوتبال خودمان بکار می گیرم . یکی از عوامل عدم موفقیت فدراسیون فوتبال ( جدای بحث عدم حوصله مردم و مسئولین و کوتاه مدت بودن مدیریت های فدراسیون فوتبال ) انتخاب های غلط در سیستم آموزش ( تعیین مربیان با سبک های مختلف ) است . در سالهایی نچندان دور حدود 8 سال قبل مربی تیم نوجوانان ایتالیایی ، مربی تیم امید آلمانی و مربی تیم بزرگسالان کروات بودند . شما این آشفته بازار را چه چیزی تلقی می کنید . آیا بازیکنی که در رده های پایین با یک سبک آموزشی مشغول یاد گیری اصول اولیه فوتبال است چگونه می خواهد در رده های بالاتر مسائلی را که در ذهن او حک شده بیرون کرده و آموزش ها و یافته های جدید را در ذهن خود بنشاند .
جدا از آشفتگی های انتخاب مربیان از سبک های مختلف مسئولین فدراسیون ما یک نکته اساسی را نیز در ذهن خود نتوانستند تجزیه و تحلیل کنند . این که ایران فرهنگ ، جامعه و اقتصاد خاص خود را دارد . شما د رجایی می توانید مدیریت صحیح را اعمال کنید که سیستم ها در آن جا تعریف شده باشد و هر چیز در جای خود قرار داده شده باشد . در کشور ما که هنوز در ابتدای راه خصوصی شدن قرار داریم و هنوز این مرزهای دولتی و خصوصی بخوبی از هم تفکیک نشده ، در کشوری که فرهنگ منحصر بفرد ، رواط اجتماعی خاص حاکم است و متاسفانه ورزش در آن هرگز نتوانسته است با سیستمی صحیح راه خود را پیدا کند . چگونه می خواهیم مکتب روسی ، هندی و یا چینی را جایگزین و از آنها در نیل به اهدافمان یاری جوییم . بعنوان مثال کشور های هند و چین دارای مردمی سخت کوش هستند و بخصوص در کشور اول همه افراد موفق با تحمل رنج و مرارت های بسیار به هدف های بزرگ می رسند . حال چگونه می خواهیم همان نحوه آموزش را در کشور خود پیاده کنیم . نگاهی گذرا به کودکان حال حاضر خود و آنها که بکنیم به نکته های بسیاری پی می بریم . شطرنج بازان نونهال و موفق ایرانی که اکنون در شطرنج کشورمان در عرصه رقابت هستند اکثراً در رفاه کامل و نوعی تربیت خاص قرار دارند که اصلاٴ با بچه های 10 سال یا 20 سال قبل قابل مقاسه نیستند . آیا به این کودکان می توان به همان روش که به کودکان هندی آموزش می دهند آموزش داد . اگر همین نگرش را در مورد سیستم های چین و روسیه بصورت فراگیر تر و در عوامل مختلف بررسی کنیم به نتایجی خواهیم رسید که اصولاٴ برای انتخاب این نوع سیستم ها در ایران باید با وسواس نگاه کرد .
کشور ایران در حال حاضر دارای فرهنگ ، جامعه شناسی ، و اقتصاد ... خاص خود است و باید با یک بررسی صحیح ببینیم چه نوع سیستمی در کشور مناسب خواهد بود .
یکی از معضلات عمده فدراسیون ما این است که افراد بدرستی یر سر کار ها نیستند و تقسیم وظایف صحیح صورت نگرفته است . داوران به کار مربیگری مشغولند ، مربیان گاهی بداوری می پردازند . بعضی مسئولین فدراسیون خود هم مربی اند و هم در بیرون مشغول و دغدغه های دیگری نیز در سر دارند . البته شاید هم بدلیل کمبود نیروی نخبه در فدراسیون چاره ای هم جز این نیست .
ولی حداقل کاری که فدراسیون می تواند انجام دهد این است که در عرصه های مدیریتی افرادی را بکار گمارد که با فراغ بال تنها به فکر موفقیت فدراسیون باشند . از افراد چند شغله بخصوص در بخش های مدیریتی و اجرایی پرهیز کند .
روٴسای هیات ها اکثراً دغدغه هایی جز شطرنج دارند و بعضی از آنها این شغل را تنها برای پرستیژ شخصیتی همراه نام خود یدک می کشند .
در حالی که خانواده های شطرنج بازان و بخصوص قشر نونهال و نوجوان کشورمان هزینه های سنگینی را متحمل می شوند آیا نمی شود این هزینه ها را سازماندهی کرد و در جهت مثبت و بهینه ساماندهی نمود تا هم هزینه های این عزیزان به هدر نرود و هم فدراسیون نتایج بمراتب بهتری را در جهت کسب نتایج و منافع بدست آورد . آیا نظارتی بر مدارس شطرنج کشور وجود دارد . این که مثال و نحوه آموزش را در مورد فدراسیون فوتبال زدم در شطرنج نیز کمابیش صادق است . چگونه در یک مدرسه شطرنج به نوآموزان سیستم های باز را در شروع بازی توصیه می کنند و در مدرسه دیگر سیستم های بسته . چگونه در یک مدرسه به نونهالان حرکت پیاده را بعنوان حرکت نخست آموزش می دهند و د رمدرسه ای دیگر حرکت رخ . یا در یک مدرسه شروع بازی تدریس می شود و در مدرسه دیگر آموزش آن را به نوآموزان صحیح نمی دانند . از این دست مثال ها و تناقضات بسیار است و قصد آن ندارم که خدای ناکرده کارکرد این مدارس را زیر سوال ببرم بلکه فقط می گویم چرا باید سیستم های آموزشی در این مدارس یکسان و مدون نباشد . توجه داشته باشید که پرورش یافتگان این مدارس بعدا نمایندگان کشورمان در عرصه های ملی خواهند بود و مربیان در رده ملی باید وقت بسیاری را در اصلاح تفکرات دهنی این کودکان و نوجونان نمایند .
آیا فدراسیون بانک اطلاعاتی د رخصوص شطرنج بازان فعال کشور بصورت جامع تهیه نموده است ( البته منظورم بانکی فراتر از سیستم جامع می باشد ) . آیا تاکنون در مورد روانشناسی در شطرنج پژوهش و یا کار عملی صورت گرفته است . و آیا در مورد نونهالان و نوجوانان شرکت کننده در مسابقات بین المللی به این مقوله توجه می شود ؟ آیا برای یافتن استعداد های شگرف در شطرنج تا کنون ضریب هوشی این عزیزان تعیین گردیده است ؟

تا کنون چند پژوهش در فدراسیون شطرنج از بدو تاسیس تا کنون صورت گرفته است و غیر از بررسی استاد ابراهیم زاده (طراحي و تدوين شاخص هاي ارزيابي مربيان شطرنج ايران ) تاکنون تحقیق دیگری در مورد شطرنج صورت پذیرفته است ؟

سخن و مطلب در این مقوله بسیار است و امید است مسئولین محترم فدراسیون شطرنج کشور عزیزمان با سعه صدر و هم اندیشی و تشکیل اتاق فکر هر روز بیش از روزقبل گامی به جلو برداشته و در این راه شتاب را نیز تا حد توان پیشه کنند تا از کشور های روز دنیا در این خصوص عقب نمانیم.

من بجرات می گویم ، امروزه این موج نویی که در علاقمندی نونهالان و نوجوانان و خانواده های آنان در راه یاد گیری این رشته علمی برداشته می شود اگر بدرستی طی طریق کند شاهد موفقیت های بسیاری برای فدراسیون شطرنج در آینده خواهد بود مشروط به آن که در این راه گام در مسیر درست بگذارد. امروزه شطرنج همانند رشته هایی چون تکواندو ، کشتی و فوتبال از پر طرفدارترین رشته های ورزشی در بین کودکان و نوجوانان است و حیف است که از این پتانسیل موجود استفاده بهینه نگردد.

به امید سرافرازی دلیر مردان ایرانی در همه عرصه ها

از کلیه بازدید کنندگان وبلاگ آموزش شطرنج خواهشمندم که با نظرات و ارائه انتقاد و پیشنهادات سازنده در مورد موضوع این مقاله ما را یاری کنند .